Η πολυκύμαντη ιστορία της Εκκλησίας της Κρήτης : Aρχείο

Τρίτη 20 Φεβρουαρίου 2007

Η πολυκύμαντη ιστορία της Εκκλησίας της Κρήτης


Η Εκκλησία της Κρήτης είναι Ανατολική Ορθόδοξη Εκκλησία με καθεστώς ημιαυτονομίας από το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Το Οικουμενικό Πατριαρχείο διορίζει τον Αρχιεπίσκοπο Κρήτης, η επαρχιακή σύνοδος των Μητροπολιτών της Κρήτης όμως αποφασίζει αυτόνομα για τα υπόλοιπα θέματα της Εκκλησίας της Κρήτης. Πλην του Αρχιεπισκόπου οι λοιποί Μητροπολίτες εκλέγονται και αυτοί από την επαρχιακή σύνοδο.
Με πράξη της Ιεράς Συνόδου του Οικουμενικού Πατριαρχείου (812/25ης Σεπτεμβρίου 1962), ο μητροπολίτης Κρήτης ονομάστηκε Αρχιεπίσκοπος ενώ η διοίκηση της Εκκλησίας Κρήτης ασκείται από την επαρχιακή σύνοδο, η οποία είναι το ανώτατο τοπικό όργανο και ασκεί εποπτεία σε όλους τους τομείς του εκκλησιστικού βίου τών μητροπόλεων, αναφέρεται όμως στο Οικουμενικό Πατριαρχείο ως ημιαυτόνομη Εκκλησία.
Η Εκκλησία της Κρήτης αποτελείται από:
- την Αρχιεπισκοπή Κρήτης με έδρα το Ηράκλειο και τις Μητροπόλεις Γορτύνης και Αρκαδίας με έδρα τις Μοίρες Ηρακλείου
- Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου με έδρα το Ρέθυμνο
- Κυδωνίας και Αποκορώνου με έδρα τα Χανιά
- Λάμπης, Συβρίτου και Σφακίων με έδρα το Σπήλι Ρεθύμνης
- Ιεραπύτνης και Σητείας με έδρα την Ιεράπετρα
- Πέτρας και Χερρονήσου με έδρα τη Νεάπολη Λασιθίου
- Κισάμου και Σελίνου με έδρα το Καστέλι Κισάμου
- Αρκαλοχωρίου, Καστελλίου και Βιάννου με έδρα το Αρκαλοχώρι Ηρακλείου.
Η αρχή
Από τα πρώτα χρόνια εξάπλωσης του χριστιανισμού οργανώθηκε και η κρητική Εκκλησία με προκαθήμενο και επισκόπους, που αποτέλεσαν την τοπική σύνοδο. Ο προκαθήμενος της Εκκλησίας της Κρήτης έφερε τον τίτλο του Αρχιεπισκόπου και η Κρήτη ήταν μία από τις δώδεκα Αρχιεπισκοπές του Ιλλυρικού (όπως ονομαζόταν τότε η Βαλκανική Χερσόνησος) και κατείχε την ενδέκατη θέση ανάμεσα στις 64 αρχιεπισκοπές του Οικουμενικού Θρόνου .Στις αρχές του 8ου αιώνα οι επισκοπές ήταν δώδεκα και η Κρήτη αποκαλείτο " δωδεκάθρονος ".
Ωστόσο, η Τουρκοκρατία μετέβαλε και τη θρησκευτική κατάσταση στην Κρήτη. Μία από τις πρώτες πολιτικές πράξεις της τουρκικής διοίκησης ήταν και η αποκατάσταση της ορθόδοξης ιεραρχίας στην κρητική Εκκλησία. Χειροτονήθηκε ήδη από το 1647 μητροπολίτης Κρήτης ο Νεόφυτος Πατελλάρος, από την ιστορική μονή Αρκαδίου, και συγγενής του τότε Οικουμενικού Πατριάρχου Αθανασίου Γ' του Πατελλάρου. Η παραχώρηση αυτή, που ήταν βέβαια σύμφωνη με την πάγια πολιτική της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, αποσκοπούσε συν τοις άλλοις και στον ψυχολογικό επηρεασμό των ορθοδόξων Κρητών, που θα έβλεπαν τώρα, για πρώτη φορά έπειτα από την μακρόχρονη περίοδο της βενετικής κυριαρχίας, ορθόδοξους ιεράρχες στη νήσο.
Στον μητροπολίτη Κρήτης υπήγοντο τότε δώδεκα επισκοπές, που διατηρούσαν μάλιστα τα ιστορικά ονόματα :
Γορτύνης,
Κνωσού,
Αρκαδίας,
Χερρονήσου,
Αυλοποτάμου, Αγρίου (=Ρεθύμνης),
Λάμπης,
Κυδωνίας,
Ιεράς,
Πέτρας,
Σητείας και
Κισσάμου.
Στη διάρκεια της Τουρκοκρατίας ο αριθμός αυτός των επισκόπων κυμαίνεται από 10-12 και είναι ενδιαφέρον ότι λίγο πριν από το 1821 αναφέρεται και βοηθός του μητροπολίτη Κρήτης, που έχει τον τίτλο Διοπόλεως.
Μετά το 1700 ο μητροπολίτης Κρήτης τιτλοφορείται " Κρήτης και πάσης Ευρώπης ". Είναι ο επίσημος τίτλος που φέρει και σήμερα. Στην επισκοπική του περιφέρεια είχε την αρχαία επισκοπή Γορτύνης, καθώς και την μακρινή επαρχία Σφακίων.Η επανάσταση του 1821 ήταν κομβικό σημείο για την Εκκλησία Κρήτης που αποκεφαλίστηκε. Στη σφαγή του Ηρακλείου της 24 Ιουνίου 1821 οι εξαγριωμένοι Τούρκοι κατέσφαξαν τον μητροπολίτη Κρήτης Γεράσιμο Παρδάλη και πέντε επισκόπους : τον Κνωσού Νεόφυτο, τον Χερρονήσου Ιωακείμ, τον Λάμπης Ιερόθεο, τον Σητείας Ζαχαρία και τον τιτουλάριο επίσκοπο Διοπόλεως Καλλίνικο. Για δύο και περισσότερα χρόνια η Εκκλησία Κρήτης έμεινε και πάλι ακέφαλη.
Το 1823 με άδεια του σουλτάνου Μαχμούτ Δ', το Πατριαρχείο χειροτόνησε μητροπολίτη Κρήτης τον Καλλίνικο τον εξ Αγχιάλου (1823-1830) και προσάρτησε στη μητρόπολη την επισκοπή Κνωσού, που έτσι καταργήθηκε.Επί του μητροπολίτη Κρήτης Μελετίου Α' Νικολετάκη (1830-1834) οι επισκοπές της Κρήτης συγχωνεύτηκαν σε 5, λόγω της μεγάλης ελάττωσης του πληθυσμού. Με τη μητρόπολη συγχωνεύτηκαν οι πρώην επισκοπές Κνωσού, Λάμπης και Χερρονήσου. Το 1862 οι επισκοπές της Κρήτης ανασυστήθηκαν, εκτός από την Κνωσού, που οριστικά καταργήθηκε και προσαρτήθηκε στην μητρόπολη-ανασυστήθηκε μόλις τα τελευταία χρόνια.

Δεν υπάρχουν σχόλια: